Hang Sơn Đoòng – Hang động tự nhiên lớn nhất thế giới được phát hiện lần đầu vào năm 1990 bởi ông Hồ Khanh – một người dân địa phương. Nhưng phải đến năm 2009, hang động này mới thật sự được khảo sát và công bố rộng rãi nhờ đoàn thám hiểm Anh – Việt do ông Howard Limbert dẫn đầu. Với chiều cao vòm hang lên đến 200m, chiều rộng 150m và chiều dài hơn 9km, Sơn Đoòng được Tổ chức kỷ lục thế giới Guiness công nhận là hang động lớn nhất thế giới vào năm 2013.
Năm 2011, Oxalis Adventure được thành lập, tạo cú hích mạnh mẽ cho ngành du lịch Quảng Bình với các loại hình tour du lịch mạo hiểm và khám phá hang động độc đáo. Đến tháng 8 năm 2013, tour Thám hiểm Sơn Đoòng được cấp phép khai thác thử nghiệm, mở ra chặng đường 10 năm đầy ấn tượng. Đến năm 2024, đã có 7.552 du khách từ khắp thế giới thành công chinh phục Hang Sơn Đoòng.
Nhờ đó, Hang Sơn Đoòng và Phong Nha trở thành điểm đến du lịch không thể thiếu của du khách trong và ngoài nước. Cùng với sự tăng trưởng khổng lồ của khách du lịch hàng năm, kinh tế địa phương khởi sắc rõ rệt, diện mạo vùng Phong Nha thay đổi từng ngày với hạ tầng phát triển, dịch vụ du lịch khởi sắc và nhiều con số tăng trưởng ấn tượng. Cùng khám phá những dấu mốc đặc biệt này để thấy sức mạnh lan tỏa của du lịch bền vững nơi miền di sản.
Hành trình 10 năm và những con số biết nói
Từ khi tour Sơn Đoòng chính thức mở cửa đón khách vào năm 2014, đến năm 2024, đã có tổng cộng 7.552 du khách đến từ hơn 50 quốc gia tham gia hành trình khám phá hang động lớn nhất thế giới. Trong đó, du khách Việt Nam là 3.123, kế đến là du khách từ Mỹ (1.851 khách), Anh (280 khách), Canada (224 khách) và nhiều quốc gia khác nữa.
Mỗi năm, tour chỉ giới hạn tối đa 1.000 người để đảm bảo an toàn và bảo tồn hệ sinh thái trong hang. Chính sự cẩn thận trong quy trình tuyển chọn và giới hạn khách đã góp phần nâng cao trải nghiệm du lịch và giữ vững giá trị tự nhiên nguyên sơ của Sơn Đoòng suốt một thập kỷ qua.
Về mặt kinh tế, hoạt động tour Sơn Đoòng đã mang lại tổng doanh thu hơn 528 tỷ đồng, trong đó hơn 167 tỷ đồng đã được nộp vào ngân sách địa phương. Ngoài ra, tour còn tạo công ăn việc làm ổn định cho khoảng 125 – 130 người dân bản địa, chủ yếu là người Phong Nha và vùng lân cận, đảm nhận các vai trò như porter, đầu bếp, điều phối viên, hướng dẫn viên và nhân viên hậu cần.
Trên một số diễn đàn và trang mạng xã hội quốc tế, nhiều du khách từng nhầm lẫn khi gọi tên hang là “Song Doom Cave”. Tuy nhiên, tên chính xác bằng tiếng Anh của hang là “Son Doong Cave”, trong đó “Sơn” nghĩa là núi và “Đoòng” là tên bản Đoòng gần khu vực phát hiện hang. Dù có đôi chút nhầm lẫn, điều này vẫn cho thấy mức độ quan tâm lớn và sức lan tỏa mạnh mẽ của hang động kỳ vĩ này trên bản đồ du lịch mạo hiểm toàn cầu.
Hang Sơn Đoòng và sự chuyển mình của Phong Nha
Trước khi Sơn Đoòng được phát hiện và đưa vào khai thác, thị trấn Phong Nha chỉ là một làng quê nghèo bên dòng sông Son. Người dân chủ yếu sống nhờ nông nghiệp, đánh bắt cá và khai thác gỗ rừng.
Mọi thứ bắt đầu thay đổi từ năm 2009, khi hang Sơn Đoòng được phát hiện và đoàn thám hiểm Anh – Việt khảo sát và công bố là hang động tự nhiên lớn nhất thế giới. Đến năm 2011, công ty Oxalis Adventure được thành lập với mong muốn phát triển loại hình du lịch khám phá độc đáo, thu hút du khách quốc tế lưu trú lâu dài. Đến tháng 8 năm 2013, tour thám hiểm Sơn Đoòng chính thức được khai thác thử nghiệm. Chỉ trong vài năm, nơi đây trở thành điểm đến mơ ước của du khách toàn cầu, góp phần đưa Phong Nha vươn mình mạnh mẽ.
Hàng trăm bài viết về Sơn Đoòng và Phong Nha đã xuất hiện, mở ra cơ hội phát triển cho du lịch địa phương. Người dân bắt đầu xây homestay, mở dịch vụ ăn uống, góp phần hình thành một điểm đến sôi động và đầy tiềm năng. Từ bỏ nghề rừng, người dân Phong Nha chuyển sang làm porter, đầu bếp, hướng dẫn viên hay chủ homestay. Đội ngũ của Oxalis phát triển từ vài người lên hơn 500 nhân sự, và thành lập Quỹ Oxalis Foundation với nhiều chương trình cộng đồng: xây trường, dạy bơi, trao học bổng…
Tour Sơn Đoòng hiện giới hạn 1.000 khách mỗi năm, mang lại thu nhập ổn định cho hơn 120 người dân, với mức lương từ 8–12 triệu đồng/tháng trong mùa khai thác kéo dài 8 tháng. Ngoài ra, hình ảnh Sơn Đoòng còn giúp lan tỏa thương hiệu du lịch Quảng Bình ra toàn cầu. Bên cạnh đó, các sản phẩm du lịch như Tú Làn, Hang Va, Hang Tiên được phát triển, định hình nên thương hiệu du lịch mạo hiểm của Phong Nha – Kẻ Bàng với gần 1 triệu lượt khách ghé thăm mỗi năm.
Ngày nay, đời sống người dân Phong Nha đã đổi thay rõ rệt: nhà cửa kiên cố hơn, trẻ em được học hành đầy đủ, nhiều người học lên đại học và quay về góp sức xây dựng quê hương. Phong Nha từ một làng quê yên ả đã vươn mình trở thành trung tâm du lịch khám phá nổi bật của Việt Nam.
Chiến lược quảng bá Hang Sơn Đoòng ra thế giới
Chiến lược quảng bá Hang Sơn Đoòng ra thế giới có nhiều điểm tương đồng với mô hình quảng bá đỉnh Everest. Tính đến năm 2023, chỉ khoảng 7.269 người từng chinh phục Everest, dù mỗi năm có 100.000 lượt khách tới Vườn quốc gia Sagarmatha và khoảng 500 người trekking lên trại nền EBC mỗi ngày. Tương tự, chỉ có tối đa 1.000 người được cấp phép tham gia tour thám hiểm Hang Sơn Đoòng, nhưng khu vực Phong Nha – Kẻ Bàng và các vùng phụ cận vẫn thu hút gần 40.000 lượt du khách tham gia các tour khám phá hang động khác như Hang Én, Hang Va, Tú Làn… Nhờ đó, Phong Nha – Kẻ Bàng được xem là điểm đến hàng đầu thế giới cho loại hình du lịch mạo hiểm trong hang động. Ngoài ra, Vườn Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng cũng ghi nhận gần 1 triệu lượt khách ghé thăm mỗi năm, trở thành một trong những vườn quốc gia đón nhiều du khách nhất tại Việt Nam.
Bên cạnh đó, hàng loạt nỗ lực truyền thông đã đưa hình ảnh kỳ vĩ của Sơn Đoòng vươn xa toàn cầu. Từ bộ ảnh ấn tượng của nhiếp ảnh gia Ryan Deboodt, cho đến các bài viết trên những tờ báo lớn như National Geographic, BBC, CNN, The New York Times, The Telegraph… Sơn Đoòng dần trở thành biểu tượng du lịch mạo hiểm Việt Nam. Đặc biệt, sự kiện phát sóng trực tiếp trên chương trình “Good Morning America” (ABC, 2015) thu hút hơn 60 triệu lượt xem, trở thành một trong những cú hích truyền thông mạnh mẽ nhất.
Không chỉ xuất hiện trong các bài báo, Sơn Đoòng còn xuất hiện trên phim ảnh toàn cầu. Năm 2022, loạt phim tài liệu đình đám Planet Earth III của BBC ghi hình tại Sơn Đoòng và phát sóng năm 2023 với tập “Extremes”, thu hút sự chú ý lớn từ khán giả quốc tế. Tập phim này sau đó được đề cử hai hạng mục tại Giải Emmy lần thứ 76 như một minh chứng rõ nét cho sức hút của Sơn Đoòng.
Tour thực tế ảo Sơn Đoòng do Oxalis phát triển đã được Meta lựa chọn giới thiệu tại sự kiện Innovate Vietnam 2024, và tiếp tục xuất hiện tại Hollywood trong chương trình “Destination Vietnam”. Đây là bước đi giúp Sơn Đoòng tiếp cận cả những người không thể đến trực tiếp, nhưng vẫn có thể “trải nghiệm” vẻ đẹp dưới lòng đất qua công nghệ VR. Chiến lược quảng bá này không chỉ đưa Sơn Đoòng thành biểu tượng du lịch mạo hiểm của Việt Nam mà còn góp phần thúc đẩy kinh tế địa phương, nâng tầm thương hiệu Quảng Bình trên bản đồ du lịch thế giới.